12 Geen Afscheid Leo Dijkstra/Addy Scheele 1997

Friese titel: Do âld liuwin [Friese tekst&vertaling]

Uit: Leontien, solovoorstelling van Leny Dijkstra in het seizoen 1997-1998. [Programmaboekje]

Oorspronkelijke versie:

In dit slotlied zingt Leontien over de dood van haar moeder, die door een ongeval tijdens een hevige storm is omgekomen.
Het conflict dat tussen moeder en dochter bestond, kon daarom niet meer worden bijgelegd.
In mijn vertaling heb ik alle verwijzingen naar het plot van de voorstelling weggelaten. Een geliefde is overleden en de verteller
was daar niet bij, omdat ze nog niet on speaking terms waren.

Leo & Leny

Al eerder schreef ik over de ontwikkeling van Leo als tekstschrijver van cabaret naar muziektheater.
In fragmenten van een documentaire over Leny Dijkstra van Omroep Friesland uit 2000, die gemaakt werd tijdens onze
tournee van Ten Minste Houdbaar Tot, zegt Leo er zelf dit over:

Verder geeft deze documentaire een kijkje in wat er allemaal moet gebeuren, voordat een voorstelling als Leontien of Ten Minste Houdbaar Tot op de planken staat. Tussen het allereerste idee en de première moeten bergen werk worden verzet.
Bij beroepsgezelschappen is er doorgaans een hele ploeg mensen aan het werk voor de organisatie, promotie en administratie.

Rients Gratama deed ook veel zelf, maar had wel een impresario die zijn voorstellingen verkocht.
Leo & Leny deden alles zelf en dat ook nog binnen zo’n klein taalgebied, waardoor het aantal speelmogelijkheden beperkt blijft.
Des te bewonderenswaardiger is het, dat ze nooit op de populaire toer zijn gegaan om zo een groter publiek te pleasen – terwijl
Leny oerkomisch kan zijn. Nee, inhoudelijke ambitie en artistieke integriteit kwamen altijd op de eerste plaats. Dat ze op die
manier toch een eigen publiek creëerden, is een grote verdienste voor het Friese theater.

Patatje mayo

Een mooi voorbeeld van de schrijftrant van Leo is het liedje Princessebeantjes uit 2005, gemaakt voor de schoolradio.
Hoewel het onderwerp het onverwachte overlijden van een dierbare opa is, wordt de dood nergens letterlijk genoemd.
De herinnering aan de geliefde opa omschrijven met woorden als ‘rabarberplant’ en ‘patatje mayo’ is eigentijds en maakt
het verhaal ontroerend en geloofwaardig menselijk.
En dat allemaal vanuit het perspectief van een kind van een jaar of twaalf.
Ik was zo blij met deze compositieopdracht, dat ik er naderhand een fotoclip met letterlijke vertaling van heb gemaakt.

Taal op it spoar

Toen Leo & Leny mij in 2017 benaderden met het plan om een voorstelling te maken rond het werk van componist Cees Bijlstra,
vermoedde ik dat het een soort liedjesavond zou gaan worden: een lied - een verbindende of inleidende tekst - een lied - etc.
Er moest immers een keuze worden gemaakt uit bestaande muziek uit verschillende periodes en programma’s.
Om daar ook nog een coherent verhaal met ontwikkeling van te maken, leek mij onmogelijk.
Ook hier kwam Leo verrassend voor de dag met een geloofwaardig verhaal. De personages van de twee actrices/zangeressen Leny en Hiske waren voor het grootste deel op hun eigen realiteit gebaseerd. De confrontatie tussen de oudere vedette en de jongere talentvolle artieste leverde boeiende gesprekken en situaties op. De muziek van Cees werd een logische verbindende factor en kreeg toch optimale aandacht. Leo had precies het tegenovergestelde gedaan van wat ik verwachtte. In plaats van liedje naar liedje met verbindende teksten verbond de muziek het doorlopende verhaal. Muziektheater op z’n best.
Het is jammer dat van Taal op it spoar geen integrale beeldregistratie is gemaakt, maar televisie is een ander medium. In een theaterzaal komen de mensen met de artiesten op het podium samen tot concentratie en een gemeenschappelijke ervaring.
Dat is nooit te bereiken via een scherm in de huiskamer. Je moet erbij zijn om er optimaal van te genieten.
Nou, dat kan ik zeggen: ik was erbij, veertig jaar lang.

Hier nog de opnames van alle liedjes uit Taal op it spoar. In deze voorstelling werden wij, als oud-gedienden, samen met het publiek aangenaam verrast door de vele talenten van Hiske Oosterwijk. [Website Hiske]
Veelzijdige zangeres, actrice, componist en initiator van een opmerkelijk muziektheaterproject rondom de teksten van Gyspert Japicx. https://www.omropfryslan.nl/nieuws/1018520-zangeres-hiske-oosterwijk-zet-teksten-van-gysbert-japicx-op-moderne-muziek   Hiske nam niet alleen in het script van Taal op it spoar het stokje over van Leny Dijkstra, maar ook in de realiteit levert zij
bijdragen aan het hedendaagse muziektheater. We zullen nog vaak en veel van haar horen en zien. Alleen jammer dat Cees Bijlstra niet meer heeft kunnen horen hoe mooi Hiske zijn noten zingt.

In den beginne was het woord

Leny zegt het heel treffend in de documentaire: ‘Het begint met dertig lege blaadjes papier.’ Schrijvers zoals Tetman, Rients, Leo, Baukje Wytsma en Jan Boerstoel staan aan de basis van dit vak. Pen en papier, meer is niet nodig om te beginnen.
Beginnen is moeilijk, volhouden en afmaken is nog veel moeilijker. Er moeten ideeën komen, concepten bedacht, plots geconstrueerd en er ontstaan fictieve werelden en personages die interessant genoeg zijn om gespeeld of bezongen te worden. De bekende ingrediënten: metrum, ritme en rijm krijgen hun plaats en dienen als vehikels voor het overbrengen van inhoud en emotie.
Pas als dat er allemaal is en de dertig blaadjes zijn volgeschreven, kunnen acteurs, cabaretiers, componisten, regisseurs en vormgevers ermee aan het werk. Het is en blijft magie. Dat ik erbij mocht zijn en meedoen, voelt nog altijd als uitverkoren.

Epiloog

Bij de informatie, de verhalen en het beeld- en geluidmateriaal heb ik me beperkt tot de periode 1978-2018, waarin ik betrokken was bij theaterproducties. Veel genoemde artiesten en musici waren al eerder actief in het vak en sommige zijn het nog steeds.
De informatie bij de cd Uitverkoren paste niet in de inlay, bleek al snel.
Een boek zou ook gekund hebben, maar dan ontbreken de mogelijkheden voor beeld en geluid. Vandaar deze oplossing op mijn website en eerlijk gezegd, liep een en ander behoorlijk uit de hand qua tijd en hoeveelheid materiaal. Maar ik heb me prima vermaakt met het zoeken voor en samenstellen van dit document. Jammer dat de meeste van mijn oude maatjes dit niet meer kunnen zien. Ik heb vaak aan ze gedacht tijdens deze tijdreis door veertig jaar theater en muziek.

Groningen, 2021

Addy Scheele


We hebben ons uiterste best gedaan om bronnen en rechthebbenden van het beeldmateriaal  te achterhalen.
Wanneer desondanks beeldmateriaal wordt getoond waarvan je (mede-)rechthebbende bent en voor het gebruik
waarvan je geen toestemming hebt verleend, verzoeken we je een mail te sturen aan addyscheele@gmail.com