08 Meer en Minder Rients Gratama/Addy Scheele 1985

Friese titel: Mear en Minder      [Friese tekst en vertaling]

Uit: Alle Jierren Feest, een revue in het kader van het Frysk Festival dat eens per vijf jaar plaatsvond. [programmaboekje&foto's] 

Van de originele uitvoering is deze provisorische opname, opgenomen vanaf de mengtafel tijdens een van de voorstellingen en eveneens gezongen door Inez Timmer.

Op deze opname spelen Anke Piersma – altfluit, Frans Span – fretloze basgitaar, Klaas de Vries – drums, Peter Tjeerdsma – synthesizer (KORG Polysix) en Addy Scheele - Rhodes (elektrische piano).

Bandjes-formaties-ensembles-combo’s

Voor mij was Alle Jierren Feest de eerste keer dat ik de muzikale leiding had bij een theaterproductie met een orkest. John Eskes had wel enkele composities geleverd - evenals Cees Bijlstra - maar hij was fulltime aan het werk bij Paul van Vliet. Daarom vroeg Rients mij om een orkest samen te stellen en te leiden. Met Frans en Klaas speelde ik nog geregeld in verschillende formaties die waren ontstaan tijdens en na onze periode met het gezelschap Rients Gratama. Saxofonist Peter Tjeerdsma speelde daarin ook vaak mee. Qua muziekstijlen varieerde dat van easy listening tot bebop en van fusion tot rock-‘n-roll. [diverse formaties]
Onze rock-‘n-roll band was ontstaan tijdens de cruise in 1981 en werd later uitgebreid met Elvis-imitator Henny Wielinga uit Leeuwarden en een ladies backing vocal group The Etiquettes. [Foto's]

Peter Tjeerdsma speelde goed genoeg toetsen om hem voor het orkest bij Alle Jieren Feest te vragen als saxofonist/toetsenist.
Ik kende hem uit de Groningse jazzscene waar we samen speelden in jazzformaties als Tune Up en Springtide.
Spoedig na Alle Jierren Feest ging bassist Frans Span ook bij Paul van Vliet spelen en Klaas werd drummer bij de North Star Showband van Jenne Meinema uit Groningen. Frans overleed in 1990 op 43-jarige leeftijd door een auto-ongeluk na een optreden met Paul van Vliet in Groningen.

Jargon

Muzikanten spreken onderling vaak over ‘bandjes’ als ze het over formaties hebben, terwijl ‘bandje’ vaak als denigrerend wordt ervaren als niet-muzikanten dat woord gebruiken. Organisatoren en managers prefereren ‘orkesten’ en jazzmuzikanten spreken meestal over ‘trio’, ‘kwartet’, ‘kwintet’ enz. of over ‘formaties’ en soms ‘hofjes’. ‘Ensembles’ is favoriet bij klassieke musici en bij het cabaret was ‘combo’ destijds het meest gebruikte woord.

Anke Piersma

Met Anke Piersma - fluit, accordeon, piano, synthesizers - had ik voor Alle Jierren Feest al samengewerkt in drie programma’s met Leny. Voor het programma Taal op it spoar 2018-2019 vroeg ik haar opnieuw. [programmaboekje]
Zij had sinds de musical Mata Hari 1990-1991 een ononderbroken carrière gemaakt in het landelijke theatercircuit (zie ook 09 Orchidee tussen de paardebloemen).  [Website Anke Piersma]

De lijst met producties waaraan Anke tot nu toe heeft meegewerkt, zegt eigenlijk al genoeg over haar capaciteiten. Maar ik wil daar toch nog graag aan toevoegen dat bij haar de combinatie muzikaliteit – accuratesse - flexibiliteit en virtuoze beheersing van diverse instrumenten uniek is. Voor Taal op it Spoar had ik geen betere geweten.
Deze opnames gezongen door Hiske Oosterwijk (In prachtig stel  samen met Leny Dijkstra) waarin Anke op respectievelijk fluit, accordeon en fluit te horen is, spreken voor zich:

 

Inez Timmer

Vanaf 1980 hadden Inez en ik al geregeld samengewerkt. Hier een opname uit 1982 van Allinnich Mar met tekst van Inez en compositie van mij.

Of deze opname van Yn it foarbygean met leden van het Frysk Orkest, Baukje Wytsma – tekst, Hans ten Have – compositie,
Addy Scheele – arrangement.

Inez’ talenten maakten ook indruk op anderen in het vak, zoals in de musicalwereld. Zij had na Alle Jierren Feest een internationale carrière als zangeres/actrice. In 2019 schitterde Inez als Mme Armfeld in A Little Night Music van Stephen Sondheim, een productie van de Nederlandse Reisopera. Voor deze rol werd ze genomineerd door Musicalworld voor de beste vrouwelijke bijrol.
[Artikel over Inez in Fries Dagblad] [website Inez Timmer]

Omroep Friesland

Met het kwartet John Eskes speelden we eind jaren ’70 begin jaren ’80 regelmatig in live radio-uitzendingen van Omroep Friesland
[foto's Omroep Friesland]
Zonder bemoeienis van de directie kregen we carte blanche om de muziek te spelen waar wij zelf de voorkeur aan gaven.
Dat konden eigen composities zijn of jazz standards, maar ook covers van onze helden als Steely Dan of Blood Sweat & Tears. Meestal waren we met z’n vieren en soms werd het kwartet uitgebreid met vocalisten zoals Inez Timmer, Jan Engelman, Harrie Zandstra en/of blazers. 

Zomerhit van Gerard Cox

Soms werd er ook een beroep op ons gedaan als begeleiders van studiogasten met een ander repertoire dan waar onze voorkeur lag. We probeerden dan ook deze solisten zo goed mogelijk te begeleiden. We ervoeren dit dan ook niet als een concessie of inbreuk op onze integriteit maar zagen het gewoon als onderdeel van onze beroepspraktijk. Naast de Friese toppers als Tetman, Rients, Leny, Inez en Jan Engelman - hebben we bijvoorbeeld Edwin Rutten begeleid in de uitzending, terwijl zijn zang via de telefoon te horen was. Dat diende dan als promotie voor zijn voorstellingen in Friesland.
Een bijzondere opname van zo'n uitzending vond ik in 2023 terug op een cassettebandje:

Hier meer over deze speciale uitzending.

Als slagroom op de taart werden er opmerkelijke muzikale projecten georganiseerd onder de bezielende leiding van Cees Bijlstra
en John Eskes, bijvoorbeeld:

Wrâldsongs

Wereldsongs van Billy Joël, Steely Dan, Gino Vannelli en anderen, in het Fries hertaald door diverse schrijvers en dichters, gezongen door Jan Engelman, Inez Timmer en Harrie Zandstra. John Eskes, Klaas de Vries, Frans Span en Cees Bijlstra vormden de basisband, aangevuld met toetsenwizard Martin Ploeg – die een Oberheim bezat, toen een peperdure meerstemmige synthesizer –, Peter Tjeerdsma – sax en Jelle de Vries –trompet. Dit was in het kader van de Fryske Boekewike 1981.
De keuze van de nummers zegt veel over de muzikale voorkeuren van Cees en de andere muzikanten. De composities onderscheiden zich qua harmonische inhoud en melodische ontwikkeling van veel gangbare popsongs, iets wat niet door iedereen werd en wordt gewaardeerd. De new wave, die in die tijd was opgekomen, was meer gericht op uiterlijkheden en was muziekinhoudelijk vaak nogal simpel. Dat gold eveneens voor de troubadours in verschillende streektalen, die zich toen ook in Friesland begonnen te manifesteren. De muziek was vaak sluitpost: de teksten waren het belangrijkst en de beperkingen van de instrumentalisten begrensden de compositorische mogelijkheden. Maar wat voor de een logisch en verteerbaar is, roept bij de ander weerstand op. Dat zal wel nooit veranderen, vermoed ik.

Cees Bijlstra was na zijn periode bij Rients Gratama hoofd van de educatieve afdeling – de schoolradio – van Omroep Friesland geworden en tegelijk huiscomponist van alle tunes en jingles. Ook schreef hij muziek voor theatergezelschap Tryater, filmmuziek voor cineast Pieter Verhoef en zette hij nog altijd teksten van Leo Dijkstra op muziek voor Leny Dijkstra en anderen. Later hebben we live een aantal nummers uit dit Wrâldsongs project gespeeld met de grote band van John Eskes en toen zat ik achter de toetsen.

Sipelsop en Sukelade

Dit was de Friestalige versie van Kinderen voor Kinderen met een kinderkoor onder leiding van Meindert Bosklopper. 

In het programma Taal op it spoar zong Hiske Oosterwijk het nummer Bijke van Akky van der Veer en Cees Bijlstra.

Olé Olé

Alle Jierren Feest speelde in het voorjaar van 1985 en die winter was er na 22 jaar eindelijk weer een Elfstedentocht geweest. Daar maakte Rients dankbaar gebruik van in de revue. Hij wijdde er een conference en een lied aan, maar ook een ensemblenummer waarin de hele cast ‘schaatsend’ ritmisch de namen van de elf steden scandeerde. Bij de finish in Leeuwarden werd de polonaise ingezet onder het zingen van Olé Olé.
Tijdens de voorbereiding was het de vraag wat het orkest tijdens deze scène zou doen: meespelen met onze instrumenten of meelopen in de polonaise. Voor Anke – dwarsfluit en Peter – saxofoon was het eenvoudig. Frans – basgitaar, Klaas – drums en ik – piano hadden een probleem. Mijn idee was om toch alle vijf mee te lopen, maar dan niet met onze gewone instrumenten. Nee, we zouden alle vijf een speelgoedinstrumentje klaar moeten hebben liggen om daarmee tijdens de polonaise zoveel mogelijk lawaai te maken.

Zo kwam het dat ik op een donderdagochtend in de stromende regen naar V&D aan de Grote Markt in Groningen ging. Dat kon nog net even voor de repetitie in Drachten aan. Zo vroeg was er nauwelijks een klant te bekennen. Druipend op de roltrap naar de bovenste verdieping waar de speelgoedafdeling helemaal uitgestorven leek.
In de verste hoek vond ik de speelgoedinstrumenten. Zorgvuldig probeerde ik ze één voor één uit: deze gifgroen met roze plastic trompet is te zacht, maar die goudkleurige saxofoon met glitters kan het prima doen. De instrumenten die hard genoeg klonken, legde ik apart en wat te zacht bevonden werd, ging terug in de schappen. Toen ik het vijfde instrument, een paar sambaballen met regenboogmotief, had gevonden, ging ik naar de kassa om af te rekenen. Op dat moment zag ik dat ik inmiddels niet meer alleen was. In de andere hoek van de speelgoedafdeling stond iemand mij aan te staren met de armen over elkaar zoals een politieagent doet bij een heterdaadje. De blik en de lichaamstaal van de man, die de verkoper bleek te zijn, vertoonden verbazing en argwaan. Hoe lang hij daar gestaan had, weet ik niet. Op de klok zag ik dat ik zeker drie kwartier met die instrumenten had staan toeteren, rammelen en roffelen. Mijn outfit, een zwarte hoed en een lange zwarte regenjas, glimmend nat, versterkten het Felliniaanse tafereel.
Het afrekenen bij de kassa verliep zwijgend en toen ik naar de roltrap liep, prikten de ogen van de verkoper in mijn rug.

Naar de volgende pagina 09 Orchidee


We hebben ons uiterste best gedaan om bronnen en rechthebbenden van het beeldmateriaal  te achterhalen.
Wanneer desondanks beeldmateriaal wordt getoond waarvan je (mede-)rechthebbende bent en voor het gebruik
waarvan je geen toestemming hebt verleend, verzoeken we je een mail te sturen aan addyscheele@gmail.com